२ पुस, राजारानी । राजारानी ताल मोरङको लेटाङ नगरपालिका वडा नम्बर १ मा अवस्थित छ । राजारानी ताल प्रदेशको राजधानी विराटनगरबाट करीब ५० किलोमिटर उत्तरपूर्वमा रहेको छ । पूर्वपश्चिम राजमार्गदेखि करीब १३ किलोमिटर उत्तरमा रहेको राजारानी क्षेत्रको क्षेत्रफल करीब २० हेक्टरमा फैलिएको रहेको छ ।
प्राकृतिक सौन्दर्य, ताल, विभिन्न किसिमका जलचर तथा वनस्पति यस क्षेत्रका मुख्य आकर्षणहरू हुन् । धिमालहरूको पहाड भनेर चिनिने राजारानी धिमालपोखरीको आफ्नै धार्मिक तथा सांस्कृतिक महत्व रहेको छ । वरीपरी डाँडैडाँडाले छेकिएको उपत्यकाझैँ देखिने राजारानी क्षेत्रमा धिमाल तथा मगर समुदायले पूजा गर्ने गरेका २ ओटा मन्दिरहरू छन् ।
यहाँका राजाले युद्ध हारेपछि पोखरीमा गएर राजारानी तथा छोरी राजकुमारीले डुबेर आत्महत्या गरेको भन्ने किंवदन्ती रहेको जानकारहरू बताउँछन् । राजारानीमा २ ओटा पोखरी रहेका छन् । दायाँतर्फ राजा पोखरी रहेको छ भने बायाँतर्फ रानीपोखरी रहेको छ । रानीपोखरीको छेउमा सानो आकारमा राजकुमारी पोखरी रहेको छ ।
धिमालहरूले हरेक वर्षको बैशाख २ गते राजारानीमा जात्री पूजा गर्ने गरेका छन् । राजारानीमा पूजा गरी शुरु भएको जात्रीपूजा असार २ गते मोरङको उर्लाबारीस्थित दशबिघेमा समापन हुने गरेको छ । राजारानी पोखरी दृश्य अवलोकन तथा पारिवारीक वनभोजको लागि बढी आन्तरिक पर्यटकहरु आउने त्यहाँका स्थानीयहरु बताउछन् ।
२६ जातका सुनाखरी पाइने राजारानी
राजारानी ताल क्षेत्रमा विश्वकै दुर्लभ प्रजातिका सुनाखरी फूल पाइन्छ । त्यसैले यहाँ सुनाखरीको राजधानी पनि मानिन्छ । वनस्पति विज्ञहरूका अनुसार राजारानी क्षेत्रमा २६ जातका सुनाखरी फूल रहेका छन् । जसमध्ये ३ जातका सुनाखरी विश्वबाटै लोपोन्मुख जातिका रहेका छन् ।
सुनगाभा वा सुनाखरी नामले एउटै फूललाई जनाउँछ । सुनगाभा र सुनाखरी नाम केवल स्थानविशेष अनुसार बोलीचालीमा फरक नाम हुन् । वैज्ञानिक भाषामा सुनाखरीलाई डेण्ड्रोविओसु भनिन्छ । डेण्ड्रोको अर्थ वृक्ष र विओसु भनेको जीवन हो । सुनाखरीहरू अन्य रूखमा हुर्कने गर्दछन् । प्रायः सबै रूखका हाँगा र कापमा उम्रने गरे पनि सुनगाभाहरू परजीवी हुँदैनन् । यिनले ऐंजेरुले झै आफू चढेकै वृक्षमा जरा गाडेर खाद्य–रस चुस्दैनन् हावाबाटै मलजल प्राप्त गर्दछन् । कुनै–कुनै प्रजाति त जमिनमै उम्रन्छन् । रूख चढ्दा पनि चढ्दैन । नेपालमा डेण्ड्रोविओसु जातिभित्र २६ प्रजातिका सुनाखरी छन् । तीमध्ये १२ प्रजातिमा जडीबुटीको गुण पाइन्छ
सुनगाभा परिवारभित्र १७ हजार प्राकृतिक तथा हजारौं मानवकृत ठिमाहा जातजातिका वनस्पति पर्दछन् । पुष्पमेलामा देखिने ठिमाहा जातको वर्चस्वलाई अरू वनस्पतिले उछिन्न समेत गाह्रो छ । यिनका पुष्पाकृति, रङ, साजसज्जा र आकर्षण अरूको भन्दा बिल्कुलै बेग्लै र कौतुहलमय समेत छन् । सुनगाभा परिवारका कुनै–कुनै फूलहरूको परागसेचन र गर्भाधान प्रक्रिया पत्याइनसक्नुको हुन्छ । यसलाई सफल बनाउन भमरा, माहुरी, बारुला, कमिला र अन्य विभिन्न कीटपतङ्गहरूलाई आकर्षित गर्ने सुनगाभाको रूपरङ र सजावट आकर्षक हुन्छ ।
नेपालको तराई, मधेश र चुरे क्षेत्रको २ सय मिटरदेखि १ हजार ५ सय मिटरसम्मको उचाइमा पाइने डेण्ड्रोवियम एफाइलमु सौन्दर्यको दृष्टिले अनुपम हुन्छ । एफाइलमुको अर्थ पातविहीन हुन आउँछ । फुल्दा पात नहुने यो सुनाखरी नेपाल, भुटान हुँदै चीनको युनान प्रान्तसम्म फैलिएको छ ।
